Ruben Terlou: “China is een land dat me echt aan het hart gaat.”

Vorig jaar boekte Ruben Terlou een enorm succes met zijn documentaireserie ‘Langs de Oevers van Yangtze’, waar hij langs China’s langste en drukst bevaren rivier trok. Onderweg ontmoette Terlou veel verschillende mensen, en mede met hun verhalen toonde hij het huidige China op een zeer persoonlijke en originele manier. De hitserie trok ruim één miljoen kijkers per aflevering en belandde in de top 10 van meest bekeken programma’s.
Dit jaar is Ruben Terlou terug met een gloednieuwe zevendelige VPRO documentaireserie ‘Door het Hart van China’. In deze reeks reist hij van het uiterste Noorden naar het zuidelijkste puntje van het land, dwars door het hart van China.
Ruben Terlou is arts, fotograaf, spreekt vloeiend Mandarijn en had tot enkele jaren geleden geen enkele televisie-ervaring. Toch is hij met zijn nieuwe documentaireserie wederom succesvoller dan ooit.

Afgelopen donderdag organiseerde de VPRO in samenwerking met CinemAsia een speciale avond rondom ‘Door het Hart van China’. Ruben Terlou was die avond aanwezig en nam het publiek mee op zijn fascinerende reis door China. Ook werd één van de laatste twee afleveringen van ‘Door het Hart van China’ getoond. Asian News was erbij en kreeg het genoegen om Ruben Terlou te spreken in een exclusief interview.

Waarom houd je zo van China? Wat spreekt jou het meeste aan?
Er zijn veel verschillende dingen van China die mij aanspreken. Wat ik heel boeiend vind is dat China zo snel veranderd. Vanaf de eerste keer dat ik op mijn 19^e in China was, heb ik China zien veranderen en die verandering houdt niet op.

Zowel op het platteland als in de stad zijn de veranderingen heel boeiend. Het is bijzonder om getuige te zijn van China, dat vergeleken met 15 jaar geleden, een heel ander land lijkt te zijn geworden. Er zijn bijvoorbeeld nieuwe wegen, bruggen, tunnels en hoge snelheidslijnen.
Het China van nu is totaal anders dan vroeger. Vroeger reden er slechts één of twee bussen op een dag. Je moest dan meeliften met oude blauwe vrachtwagens, maar die tijd is voorbij.
Nu zijn er juist heel veel bussen, auto’s en nieuwe wegen. Ik denk altijd met nostalgie terug aan toen.

Wat ik ook boeiend vind is dat de volksaard zo anders is dan in het westen. Ondanks dat er overeenkomsten zijn, zijn de verschillen heel interessant. China is veel meer een gemeenschap met een collectieve cultuur. Mensen gedragen zich daardoor anders en communiceren indirecter. In het westen gedragen wij ons meer als individuen. Het aspect van de cultuur beïnvloed veel domeinen. Voor het westen is het verwonderlijk om te zien hoe China met privacy omgaat en hoe het belang van de groep boven het individu gaat. Ook in de aflevering over voetbal zie je heel goed dat collectieve terug.

Wanneer en hoe is jouw interesse in de Chinese cultuur begonnen?
Ik weet nog dat mijn vader vroeger een groot fotoboek had over China van een Franse fotograaf uit de jaren ’70 of ’80. China was toen voor mij heel onbekend en we hebben vaak al een bepaald beeld van China. Bijvoorbeeld over Mao, de culturele revolutie, dat Chinezen allemaal hetzelfde zijn, dat het niet goed doordringbaar is, ongrijpbaar en onbekend is. Maar wat ik toen in dat fotoboek zag was helemaal niet zo. Ik zag juist veel verschillende volkeren, culturen en mooie landschappen. Het kwam dus totaal niet overeen met het vooroordeel dat ik had en daardoor was mijn interesse gewekt. Daarnaast droomde ik er altijd al van om verre reizen te maken. De uitdaging leek mij heel groot. En ik dacht als ik de Chinese taal leer, dan kan dat mij misschien kansen bieden.

Hoe heb je de Chinese taal zo goed kunnen leren?
Er zitten heel veel uren in het leren van Chinees. Veel zelfstudie en dan vooral blijven oefenen. Naast al het lesmateriaal keek ik ook films en luisterde ik muziek. Ik probeerde te lezen en las kinderboeken en stripboeken. Ook las ik veel op internet en keek ik het nieuws. Ik probeerde op allerlei verschillende manieren Chinees te leren, want ik wist dat ik niks had aan alleen maar te kunnen lezen, of alleen te spreken.

Schrijven kan ik nog niet goed, want ik schrijf te weinig waardoor ik de karakters vergeet. Maar typen lukt wel, dus mailen of chatten, dat gaat wel. Maar ik heb gehoord dat veel Chinezen hetzelfde probleem hebben. Doordat tegenwoordig heel veel wordt getypt vergeten zij nog wel eens hoe een karakter geschreven moet worden.

Wat is jouw favoriete Chinese eten?
Leuke vraag! Ik vind veel verschillende dingen lekker. Zo hou ik bijvoorbeeld van de Sze Chuan keuken, maar het ligt er ook wel aan waar ik ben. In Shanghai vind ik Xiao Long Bao (小籠包) erg lekker en in Kun Ming eet ik vaak Guo Qiao Mi Xian (過橋米線). Ook moet ik nu rond het Chinese Nieuwjaar ook denken aan Tang Yuan(湯圓) met rode bonen vulling, wat geluk brengt. Ik mis al dat eten wel hier. Het is ook moeilijk om te vervangen. En zelf kan ik helaas ook geen Chinees koken.

Hoe heeft jullie team een selectie van de bijzondere Chinese plekken en verhalen kunnen maken?
Sommige plaatsen hadden we al in ons hoofd, en sommige wilde ik jarenlang al bezoeken. Verder hebben we zowel een Nederlandse als een Chinese researcher in ons team die ons helpt. Wat we in deze serie wel meer hebben gedaan dan de serie hiervoor is dat we naar plekken toe zijn gereisd om gewoon te kijken wat we tegen zouden komen. In de aflevering over het ziekenhuis had ons team bijvoorbeeld wel van tevoren contact gelegd met het ziekenhuis en de jonge dokter op het platteland, maar de andere dokters en patiënten, daar hebben we nooit contact mee gehad. Die verhalen ontstaan dus pas tijdens het filmen. En zo zijn er heel veel mensen in de documentaire niet van tevoren gepland zijn maar wel binnen een bepaald thema passen. Zelf spreek ik in ieder geval niemand van tevoren. Dat doe ik pas voor het eerst als de camera’s draaien.

In die aflevering bezocht je een ziekenhuis in China waar de zorg niet goed was geregeld. Wat vind je van dit gezondheidszorgstelsel?
China is zich relatief laat gaan ontwikkelen, en dit is gewoon een stadium in de ontwikkeling van China. Het is natuurlijk erg voor de mensen dat de zorg zo slecht is geregeld in het platteland, maar over de toekomst maak ik me niet veel zorgen over het gezondheidszorgstelsel. Het komt wel goed, maar het heeft tijd nodig. Ik weet niet welk systeem of gezondheidsstelsel zal gaan werken, maar ik ben ervan overtuigd dat de regering iets gaat neerzetten dat zal werken.

Vijf of tien jaar geleden had ik er waarschijnlijk wel negatiever naar gekeken, maar nu vind ik het juist goed dat er naar wordt gekeken omdat het veranderd moet worden. Zoals met de vervuiling en smog dacht ik eerst ook dat dit het begin was van het einde, zo erg was het. Vorig jaar was er nog code rood door smog, werden snelwegen gesloten en konden kinderen niet naar school. Dat was afschuwelijk, maar dit jaar is het al een stuk beter. Dat is wel een voordeel van het politieke systeem van China. Voor ons is het misschien iets te ingrijpend, maar zij kunnen er grote stappen mee zetten.

Wat was jullie grootste uitdaging tijdens het filmen in China?
Veel mensen zullen denken dat de Chinese staat de grootste uitdaging is, vanwege de censuur, maar dat is niet zo. We krijgen juist veel vrijheid om te doen wat we willen doen. Uiteraard moeten we toestemming en vergunning krijgen van de overheid, de regionale regering en de staatstelevisie. En dat is soms nog wel eens ingewikkeld geweest, maar over het algemeen hebben we kunnen doen wat we wilden.

Misschien is de grootste uitdaging wel de beperking die we onszelf opleggen. We hebben namelijk een beperkt budget en hebben slechts acht of negen dagen om een aflevering te maken. Dus de logistiek, het reizen, hoe lang je ergens kunt blijven en alles voor elkaar te krijgen, dat is een grote uitdaging. Soms denk ik dat het fijner zou zijn als we nog meer tijd zouden hebben om langer te blijven, dan konden we nog dieper ingaan op de verhalen.

Wat zijn de verschillen tussen het eerste en het tweede seizoen van deze serie?
We zitten deze keer wat langer op één plek, zodat we wat dieper in kunnen gaan op het onderwerp en het meer inhoud kunnen geven. In deze tweede serie zie je dus dat er wat diepere lagen zijn. Ik ben heel blij dat we nu ook aspecten hebben kunnen laten zien van het leven die je heel moeilijk te zien krijgt. Zelfs als je Chinees bent dan maak je het niet vaak mee. Toch zijn het onderwerpen die heel belangrijk zijn, mede omdat ze op het punt staan te verdwijnen. Zoals de begrafenisrituelen op het platteland die zo uitbundig zijn. De rituelen zullen misschien wel blijven bestaan, maar misschien niet meer in die mate. En ook taoïsme is een onderwerp wat typisch Chinees is met zoveel betekenissen, dat is voor westerlingen moeilijk te begrijpen.

Ook krijg ik veel reacties van mensen die vinden dat deze serie een stuk kritischer is dan daarvoor. Natuurlijk ben je selectief in het kiezen van verhalen, maar aan de andere kant zijn het echte verhalen van echte mensen die het zelf vertellen. De kritiek is absoluut niet bedoeld om China zwart te maken of om respectloos te zijn naar een andere cultuur. De kritiek wordt juist geuit om liefde, omdat ik me zo verbonden voel met China. China is een land dat me echt aan het hart gaat. Het is heel waardevol om afleveringen te kunnen maken waarmee ik kan laten zien hoe moeilijk de situatie is voor heel veel mensen, en dat er iets aan gedaan moet worden.

De serie trekt 1,5 miljoen kijkers en krijgt veel positieve reacties van zowel het Nederlandse en als het Chinese publiek. Wat maakt dit seizoen nog succesvoller dan het vorige seizoen?
Het is deze keer inderdaad nog succesvoller dan de vorige keer en dat is natuurlijk fantastisch, maar ik vind het moeilijk om te zeggen waarom. Ik denk dat het heel belangrijk is dat mensen snappen dat China een groot en belangrijk land aan het worden is waar we nog veel te weinig over weten. Misschien maakt dat de mensen nieuwsgierig naar China. Het blijft een groot onbekend land voor veel mensen, terwijl China globaal op het wereldtoneel enorme economisch en politieke invloeden aan het uitoefenen is.

Verder denk ik dat het geheim van het succes is dat we alledaagse, gewone mensen en het gewone leven laten zien. Met allerlei verschillende groepen en onderwerpen, zoals jongeren, nomaden, hoe men met dood omgaat en wat taoïsme is. Het zijn verhalen die uit het leven gegrepen zijn van gewone mensen, en daardoor gemakkelijker om mee te identificeren.

Je bent opgeleid als arts, maakt documentaires en bent ook goed in fotografie, waarmee je zelfs prijzen hebt gewonnen. Wat zijn je toekomstplannen?
Dat is een lastige vraag. Ik denk in ieder geval niet dat dit mijn laatste documentaire zal zijn. Eigenlijk weet ik nog niet zeker wat ik wil gaan doen. Wel hoop ik op een bepaalde manier bijdrage te kunnen leveren aan de ontwikkeling in China. Het lijkt me uitdagend om in China op andere terreinen te werken.

Wat betekent fotografie voor jou?
Het is een manier om non-verbaal iets van jezelf te delen en iets uit te drukken. Door de manier waarop je fotografeert, kun je een stukje van jezelf laten zien. Je kunt laten zien wat je mooi of belangrijk vindt. En dat doe ik eigenlijk ook bij het maken van een documentaire, iets delen wat ik belangrijk vind.

 

‘Door het hart van China’ is te zien op zondag 25 februari om 20.15 uur op NPO 2.

 

 

comments powered by Disqus